Στο πλαίσιο εθελοντικής δράσης προσωπικής μου πρωτοβουλίας, διενεργήθηκε τον Ιούλιο στην Αίθουσα Εκδηλώσεων της Κοινότητας της Μελίκης Ημαθίας (Πρώην Δημαρχείο Μελίκης) ολιγοήμερο Εργαστήρι Παραμυθιού. Το εκπαιδευτικό υλικό πάνω στο οποίο βασίστηκε, σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε το εργαστήρι δημιουργικής γραφής, ήταν οι Παραμυθοκάρτες «Παραμυθοχώρα / Κάθε φορά … μια ιστορία» των -ιδιαίτερα αγαπητών για τα ευρήματά τους και ευφάνταστων-εκδόσεων Κίτρινο Πατίνι. Κάθε εργαστήρι παραμυθιού σχεδιάστηκε για 6 άτομα, με διάρκεια δύο ωρών, είχε παιγνιώδη χαρακτήρα και ενιαία δομή με μικρές επιμέρους διαφοροποιήσεις σε δραστηριότητες ανά την εκάστοτε ηλικιακή ομάδα συμμετοχής. Με απώτερο -βέβαια- σκοπό την δημιουργία νέων ιστοριών με συγγραφείς τα ίδια τα παιδιά και την πολύτιμη αρωγή των εν συγκεκριμένων Παραμυθοκαρτών. Οι εντυπώσεις που κατατίθενται εν συνεχεία από την εφαρμογή του project αυτού αφορούν την συμμετοχή και ανταπόκριση μαθητών-τριών της Τρίτης και Τετάρτης Τάξης του Δημοτικού Σχολείου.
Αρχικά, τα πρώτα 10-15 λεπτά αφιερώθηκαν στις συστάσεις και την γνωριμία μεταξύ της συντονίστριας και της εν λόγω ομάδας και κατόπιν μεταξύ των μελών της ομάδας. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στον ορίζοντα των λογοτεχνικών προσδοκιών που είχαν οι νεαροί συμμετέχοντες / -ουσες, προκειμένου να λάβω την απαραίτητη ανατροφοδότηση σχετικά με την αναγνωστική και λογοτεχνική εμπειρία και προτιμήσεις τους αλλά και ως εισαγωγική διαδικασία για την μετάβαση στην ενεργό λογοτεχνική δράση. Οι περισσότεροι είχαν μία έστω και μικρή επαφή με την παιδική λογοτεχνία, ενώ για όσους δεν είχαν πρότερη σχετική αναγνωστική εμπειρία οι απαραίτητες συνάψεις έγιναν αυθόρμητα και εντελώς απενοχοποιημένα από τα ίδια τα παιδιά με την διασταύρωση της υπόθεσης γνωστών τηλεοπτικών προϊόντων (ταινίες, κινούμενα σχέδια, σειρές) με την πλοκή δημοφιλών παραμυθιών, βιβλίων ή κόμικς, λιμάροντας έτσι την αίσθηση ανοικείωσης στους «μη μυημένους».
Ακολούθως, εξήγησα τον τρόπο με τον οποίο θα χειριστούμε τις Παραμυθοκάρτες και έδωσα οδηγίες για την πορεία της δράσης. Σε ένα διπλανό τραπέζι είχα τοποθετήσει σε σχήμα βεντάλιας τις κάρτες αναποδογυρισμένες και ταξινομημένες σε ομάδες ανά χρώμα, με τις ομάδες αυτές εν τέλει σειραθετημένες σύμφωνα με το στοιχείο εκείνο της αφηγηματικής δομής που συμβόλιζε κάθε χρώμα-κατηγορία. Τα παιδιά σηκώνονταν από τις θέσεις τους -με δική τους πρωτοβουλία και μόνο όταν αισθάνονταν έτοιμα να προχωρήσουν στο επόμενο βήμα -και τραβούσαν συνοδεία μου μία κάρτα της επιλογής τους. Εγώ επόπτευα τη διαδικασία και έκανα τις απαραίτητες ερωτήσεις για να πυροδοτήσω την φαντασία τους και για να επισημάνω την ακολουθία των γεγονότων των ιστοριών που εμπνέονταν. Τους έδωσα τη δυνατότητα να επενδύσουν την διαδικασία συγγραφής με μουσική της αρεσκείας τους, πράγμα που ενέτεινε την ευχάριστη ατμόσφαιρα καθώς και να φτιάξουν τη δική τους μοναδική κι ανεπανάληπτη ιστορία είτε μονάχα με εικόνες, είτε μονάχα με κείμενο είτε συνδυάζοντας και τα δύο (ακόμα και σε κόμικς με την ιδιαίτερη δομή τους αποτυπωμένη σε δικά μου σκίτσα συνοδευόμενη με προφορικές οδηγίες). Συμπληρωματικά, ανακοίνωσα στα παιδιά ότι η ορθογραφία και η καλλιγραφία δεν αποτελούν εμπόδιο σε αυτό το εργαστήρι και ότι αν δεν ξέρουν πώς γράφεται μια λέξη μπορούν να ζητήσουν τη βοήθεια μου ή να μου δείχνουν τα κείμενά τους για να τα επιμεληθούμε μαζί χωρίς όμως να προσδοκούν ότι θα τύχουν σχολικού τύπου διόρθωσης, προκειμένου να νιώσουν ακόμη περισσότερο ελεύθερα να προχωρήσουν στο ζητούμενο της συγγραφής. Ο μόνος όρος που έθεσα από την αρχή είναι να παρουσιαστούν μπροστά σε όλη την ομάδα τα έργα του κάθε παιδιού, είτε με τη μορφή της κλασικής ανάγνωσης παραμυθιού και επίδειξης των τυχόν εικόνων, είτε με μια πιο θεατρική και αναπαραστατική μορφή. Στο τέλος, τα αποτελέσματα με εξέπληξαν θετικά και όσον αφορά την αφηγηματική δομή που τηρήθηκε όσο και την περιγραφική δεινότητα ή την θεματική πρωτοτυπία. Όλα τα παιδιά παρουσίασαν-ορισμένα με λίγη περισσότερη ενθάρρυνση και πρόβες- και καταχειροκροτήθηκαν από εμένα, τους/τις συμμαθητές/-τριές τους και τους γονείς τους.
Αναφορικά τώρα με όσα παρατήρησα κατά τη διάρκεια της δράσης, με πρώτη ύλη τις αντιδράσεις των παιδιών μετά την τυχαία επιλογή κάθε κάρτας, διαπίστωσα ότι μάλλον η Μπάρμπαρα Χάρντυ είχε δίκιο και «η αφήγηση είναι μια θεμελιώδης ενέργεια του νου». Συγκεκριμένα, αξίζει να επισημανθεί ότι οι μαθητές που ήταν πιο εξοικειωμένοι με τα παιδικά λογοτεχνικά έργα μπορούσαν να χειριστούν με μεγαλύτερη ευχέρεια κάθε ανατροπή -της ήδη διαμορφωμένης πλοκής που είχαν κατά νου από την πρώτη κάρτα- με την αποκάλυψη κάθε νέου στοιχείου των Παραμυθοκαρτών και να επανασχεδιάσουν και δώσουν μια νέα εκδοχή της ιστορίας που μου είχαν πει ότι σκέφτονταν πριν ολοκληρωθεί η επιλογή καρτών ή παρέβλεπαν ορισμένα στοιχεία των καρτών και τα αντικαθιστούσαν με ομοειδή- από άποψη αφηγηματικής δομής- δικής τους σύλληψης και ανάγκης. Από την άλλη, για όσους η τριβή με την λογοτεχνία ήταν ελάσσονα, παρατηρήθηκε ότι η εξάρτηση από το περιεχόμενο των καρτών ήταν ισχυρότερη καθώς έλειπε η άνεση και η αυτοπεποίθηση για πειραματισμούς λόγω απειρίας στη μετάβασης από το ρεαλιστικό στο φαντασιακό και της ανεπαρκούς αφηγηματικής τους τράπεζας. Παρά τις όλες αντιθέσεις στα επίπεδα εξοικείωσης με την λογοτεχνία, τα αποτελέσματα είναι κάθε φορά εντυπωσιακά και ενδεικτικά του μέγιστου των δυνατοτήτων και των εσωτερικών κινήτρων για μάθηση και λογοτεχνική ανάγνωση που μπορούν να αναπτύξουν τα παιδιά, εάν τέτοιες δημιουργικές δράσεις ενσωματωθούν στην σχολική πραγματικότητα. Μάλιστα, είναι αξιοσημείωτη και η αυτοπεποίθηση και αυτογνωσία που κέρδισαν τα παιδιά ολοκληρώνοντας αυτή την δράση για αυτήν την εκφραστική δεινότητα που μόλις είχαν ανακαλύψει ότι διαθέτουν.
Εν κατακλείδι, πέρα από τα οφέλη της καθοδηγούμενης αφήγησης, της φιλαναγνωσίας, της εσωτερικής κινητοποίησης, της καλλιτεχνικής έκφρασης και της διέγερσης της φαντασίας και της δημιουργικότητας που παρέχουν οι εν λόγω Παραμυθοκάρτες ανοίγονται και δυνατότητες αξιοποίησης του υλικού αυτού για την προώθηση της πολυτροπικότητας του λόγου και του οπτικού γραμματισμού με στόχο την κατάκτηση νέων δεξιοτήτων που συμβάλουν στην αποτελεσματικότερη επικοινωνία στο σύγχρονο πολυπολιτισμικό περιβάλλον, αλλά και η ενίσχυση της συμμετοχής και της απόδοσης των μαθητών/-τριών με γλωσσικά προβλήματα που διαθέτουν όμως ανεπτυγμένη Οπτική/Χωρική νοημοσύνη. Οι Παραμυθοκάρτες των εκδόσεων Κίτρινο Πατίνι αποτελούν ένα εξαιρετικό εργαλείο –εκπαιδευτικό παιχνίδι με πολλαπλές εφαρμογές από την απλή δημιουργική γραφή και την γλωσσική και εκφραστική εξάσκηση των παιδιών μέχρι την θεραπευτική χρήση σε εξατομικευμένα προγράμματα παρέμβασης όταν υπάρχουν ενδείξεις ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών.
H Ματίνα Τσιμοπούλου είναι δασκάλα. Έχει αποφοιτήσει από το Παιδαγωγικό του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και από το μεταπτυχιακό του ίδιου τμήματος στον τομέα της Κοινωνίας, Εκπαίδευσης και Παιδαγωγικής. Κατόπιν, καταρτίστηκε στην Ειδική Αγωγή και τις Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες στην Ιατρική Σχολή Αθηνών. ‘Έχει ασχοληθεί με τις νέες διδακτικές πρακτικές στη λογοτεχνία καθώς και με την αρθρογραφία. Άρθρα, μεταφράσεις και ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα (to periodiko, αντλία, το κύμα, bibliotheque, artic, κατιούσα, σελιδοδείκτης, frenchphilosophy, fractal κ.α.) .Πριν από δύο χρόνια κυκλοφόρησε η πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Ετεροτοπίες» από τις εκδόσεις Φαρφουλάς.